Via ontegenzeggelijke kanalen kwam mij een peiling onder ogen van NH Nieuws, d.d. 18 januari 2022, met als titel: “jonge kinderen vaccineren is een goed idee“.
Nee dames en heren, daar klopt geen mallemoer noch bierebout van. Of een idee goed is (of slecht, of wat dan ook) kan namelijk nooit iets anders zijn dan een persoonlijke mening. Het predicaat “goed” verbinden aan het begrip “idee” brengt weliswaar het subjectieve samen met het objectieve, maar mengen zal het niet. Een idee verandert niet wezenlijk door wat iemand ervan vindt. Ik kan een bepaalde driehoek mooi vinden, maar dat zal niet de wetmatigheid van het driehoek-zijn van die driehoek veranderen.
De vraag is vooral of het hier eigenlijk wel om een idee gaat. Jonge kinderen vaccineren is hooguit een voorstel, of een hobby. Maar een idee? Ik verwacht toch iets meer van een idee: mag het alsjeblieft eens een onsje meer zijn allemachtig.
Het probleem is alleen dat wat een idee of ‘de idee’ is, ook maar een mening blijkt te zijn. Er zit altijd een mens aan vast die een idee heeft over wat een idee is.1) En juist daarin zit ook meteen de oplossing van dit raadsel, dat u verder zelf mag ontrafelen. Voor nu voeg ik alleen graag een definitie van de idee aan het bestaande rijtje toe:
De idee is bemiddelaar tussen gedachte en ideaal, zoals de ziel bemiddelaar is tussen lichaam en geest.
Idee, gedachte en ideaal zijn – net als ziel, lichaam en geest – begrippen die uitsluitend in het denken tot leven kunnen komen. Als u ergens over nadenkt, dan kan u ineens een licht opgaan: voilà daar heeft u uw idee. Maakt u vervolgens dit idee tot motief van uw handelen, of zelfs van uw leven, dan wordt het een ideaal. En zo zit de idee in het midden tussen gedachte en ideaal.
Kinderen vaccineren kan ook een ideaal zijn, net als – ik noem maar wat – Joodse mensen vergassen. Ik voorzie hier meteen stormen van verontwaardiging opkomen over vergelijkingen die niet gemaakt zouden mogen worden: blinde verontwaardiging die het onmogelijk maakt te lezen wat ik hier net opschreef. Ik vergelijk namelijk niet kinderen vaccineren met Joden vergassen, maar ik stel vast dat beide een ideaal kunnen zijn.
Natuurlijk is het ook provocerend om het juist zo op te schrijven, maar provocaties uitlokken kan ook een ideaal zijn. Daarmee zeg ik niet dat dat mijn ideaal is. Alleen dat het een ideaal kan zijn. Ik gebruik het provoceren nu alleen even als literair middel.
Want waarom zou ik niet provocatief mogen zijn, terwijl de kop van bovengenoemde peiling dat in zekere zin ook is? Of in elk geval zodanig sturend, dat er van objectiviteit weinig sprake is. Want hoe anders zou het op u overkomen als er had gestaan: “Jonge kinderen vaccineren is geen goed idee”? Proef het verschil maar even: “het is een goed idee” (affirmatie of bevestiging) versus “het is geen goed idee” (negatie of ontkenning).
Affirmaties werken sterker dan ontkenningen. In combinatie met de retorische wetmatigheid dat wat als laatste klinkt ook het langste blijft hangen, is het veruit het effectiefst om te eindigen met een affirmatie (goed idee), in plaats van een ontkenning (geen goed idee).
Affirmatie en ontkenning zitten tenslotte ook nog in de tegenstelling “vaccineren” – “niet vaccineren”. Vanuit retorisch en psychologisch oogpunt is de kop “Jonge kinderen vaccineren is een goed idee” daarom uitermate sterk, omdat het 2 keer een affirmatie gebruikt. Dezelfde boodschap met 2 ontkenningen (“Jonge kinderen niet vaccineren is geen goed idee”) roept door al die negativiteit onbewust weerstand op. Dus als je het standpunt wilt uitdragen dat het vaccineren van jonge kinderen een goed idee is, is de door NH Nieuws gekozen kop de beste keuze. Dat je daar dan voor de vorm een peiling van maakt waar mensen op kunnen reageren, doet niet zoveel ter zake: die hele peiling is alleen maar de mal waarin het standpunt bij voorbaat uitgegoten wordt (je kunt als nieuwsmedium toch moeilijk alleen maar de titel van een stuk op een pagina afdrukken om je mening te verkondigen).
Wie echter de tegenovergestelde mening (dat het vaccineren van jonge kinderen geen goed idee is) wil verkondigen, kan helaas alleen maar formuleringen gebruiken met één affirmatie en één ontkenning. Mogelijkheid 1: “Jonge kinderen vaccineren (affirmatie) is geen goed idee (ontkenning)”. Maar dan eindig je met een ontkenning, wat je niet moet willen. Mogelijkheid 2: “Jonge kinderen niet vaccineren (ontkenning) is een goed idee (affirmatie)”. Dit is de beste keuze.
Ja u leest het goed: in plaats van mijn betoog op een nette manier af te maken, eindig ik gewoon met te zeggen dat het niet vaccineren van jonge kinderen de beste keuze is.
- Zo valt te lezen in het cultureel woordenboek dat bij Plato de idee gelijk staat “aan de volmaakte en eeuwige oerbeelden van de dingen, die onafhankelijk van het denken bestaan“. Ach heden! Of “Sinds Descartes en Locke is ‘idee’ het ‘beeld dat de geest zich van een ding vormt’, een voorstelling.” Toe maar! En “Bij Kant zijn het voorstellingen in het verstand die hun oorsprong niet in de ervaring hebben (ze zijn transcendentaal) en die dus niet bewezen kunnen worden. Hij noemt er drie: God, vrijheid en onsterfelijkheid.” Oef! Maar “Bij Hegel is de idee het enige ware zijnde, waaruit alles langs dialectische weg voortvloeit.” O, gelukkig.