Interview Den Haag Centraal
Gisteren (woensdag 1 november 2023) werden wij (Konstantyn Napolov, Laura Vink, Roos de Vries en ik) als vertegenwoordigers van het Boilerhouse-project “Hold your ground / Zomersneeuw” geïnterviewd door Frans van Hilten, voor een artikel in Den Haag Centraal. Het artikel zal rond 12 november verschijnen. Het was een leuk interview, en Frans stelde o.a. de te verwachten vraag: “Waar gaat de voorstelling eigenlijk over?”
Gastvrijheid
Daar is veel over te zeggen, en ik zal hier nu één element naar voren halen, namelijk dat van de vreemdeling. Of beter gezegd: het ontvangen van de vreemdeling. Om iemand die je niet kent gastvrij te ontvangen, heb je in de eerste plaats zelf een thuis nodig; een plek en omgeving waar je mee verbonden bent, en die je kent. Er zijn steeds meer mensen in de wereld die dit niet meer hebben. En naast zo’n concreet materiële plek, heb je ook innerlijk ruimte nodig om iemand te kunnen ontvangen. En innerlijke ruimte heb je vooral als alles goed is. Misschien dat we daarom wel vragen: “Alles goed?”, als we iemand die we kennen tegenkomen. Bij iemand die we niet kennen, een vreemdeling dus in zekere zin, doen we dat niet. Terwijl je eigenlijk dondersgoed kan weten dat bij bv. asielzoekers of vluchtelingen écht niet alles goed zal zijn in hun leven. Maar we vragen er niet naar. En dat is tekenend voor onze Westerse cultuur van tegenwoordig.
Welkom
Ik weet dat het bijvoorbeeld in Iran gewoonte is als een reiziger of bezoeker ergens komt waar hij niet thuis is (merk op dat ik hier niet schrijf: “hij of zij”, want in Iran mogen vrouwen niet reizen zonder begeleiding van een man, maar dat is weer een ander verhaal, en ook een element van waar “Hold your ground / Zomersneeuw” over gaat), dus als je in Iran een reiziger bent en ergens komt waar je even niet weet hoe het verder moet, je dan overal kan aankloppen, en gastvrij ontvangen wordt, te eten krijgt en een bed om in te slapen, zolang als je nodig hebt, of tot je weer weet hoe je of het verder moet.
Iets dergelijks heb – of misschien moet ik echt zeggen: had – je ook in andere culturen, waar bijvoorbeeld bij de avondmaaltijd aan tafel een extra stoel vrij wordt gehouden voor een onverwachte bezoeker. Kortom: gastvrijheid, of open staan voor het vreemde en het onverwachte. Wat is dat toch een mooi gegeven! Het drukt iets uit van saamhorigheid, van gelijkwaardigheid en broederschap tussen alle mensen. Hoe ver te zoeken lijkt dat al heel lang, met alle ellende, oorlogen, bloedvergieten, vluchtelingenstromen, ontworteling, wreedheid, honger en armoede op zoveel plaatsen in de wereld. Er wordt van alle kanten geschoten en ingehakt op Schillers “Alle Menschen werden Brüder”. Maar toch: dit ideaal is zó sterk – ook omdat Beethoven er nog een krachtwerking aan heeft toegevoegd – dat het altijd overeind zal blijven. Ook al ligt het nu zelf als een vreemdeling ten grondslag aan de Europese Unie: deze zin blijft het hart van Europa vormen, al is dat een Europa dat door de EU verdreven wordt van haar grondgebied. Dit echter als zijspoor.
De vreemdeling
In “Hold your ground” wordt de vreemdeling verbeeld door één van de euritmisten, namelijk Bettina Grube, die by the way ooit nog met Herman van Veen heeft samengewerkt (Herman van Veen toonde interesse voor “de vreemdeling euritmie”, en wilde er zelfs een voorstelling mee maken, maar dat is weer een ander verhaal). Zij is in “Hold your ground” de vreemdeling(e) die overal getuige van is en weet van heeft, maar ook los staat van de anderen. Zij is de innerlijke drager van het ideaal “Alle Menschen werden Brüder”. Wat zij precies is, wordt in de voorstelling enigszins sprookjesachtig of symbolisch aangeduid in de legende van de wasvrouw die ook boogschutter is (misschien dat ik die legende hier later nog apart publiceer).
Enniewee: steeds als de vreemdeling(e) in de voorstelliing verschijnt, wordt zij begeleid door een specifiek muziekstuk, door ons “Marcello” genoemd, niet omdat het aan een Italiaans amandelkoekje doet denken, maar omdat het een bewerking is door Johann Sebastian Bach van het langzame deel (Adagio) uit het hoboconcert van Alessandro Marcello, een Venetiaanse alleskunner en tijdgenoot van Bach. Bach heeft dit stuk van Marcello als een vreemdeling opgenomen, ernaar geluisterd, gevraagd of alles goed was, en vond het zo mooi dat hij er een bewerking van maakte, d.w.z. dat hij het in zijn thuis opnam. Bach ontving de vreemdeling gastvrij en broederlijk. Want ja: een nieuw gecomponeerd muziekstuk gaat ook als een vreemdeling de wereld in: niemand kent het nog, en het moet ontvangen worden, wil het tot klinken komen. En het liefst gastvrij ontvangen. Of een muziekstuk gastvrij wordt ontvangen zie je o.a. aan hoe een muzikant het uitvoert, niet alleen wat enthousiasme en warmte betreft, maar vooral qua versieringen.
Praller
En daarmee komt het krekelpoepje dit verhaal binnen. Het symbool voor de meest elementaire versiering, namelijk de prall-triller of praller (zie hiernaast), ziet er toch een beetje uit als een krekelpoepje. Of als de snor van Friedrich Nietzsche na een nachtje snurken. Maar ik geef de voorkeur aan krekelpoepje, omdat het woord “praller” daar wat mij betreft wel leuk mee correspondeert. In het Adagio van Marcello vind je veel van deze (en andere) versieringen. In zekere zin zijn dat vastgelegde versieringen, die op een voorgeschreven manier moeten worden uitgevoerd. Toch is het verschijnsel versiering iets wat oorspronkelijk uit de improvisatie voortkomt. En ook improvisatie is in dit verband ‘het ontvangen en in je thuis opnemen van het vreemde’. Als je uitvoeringen beluistert van Marcellos hoboconcert, dan zul je merken dat elke hoboïst de versieringen anders vormgeeft en invult (neem bijvoorbeeld deze met Derek Wickens). Je kan zeggen dat ze het stuk daarmee een persoonlijke noot geven, of dat ze het met zichzelf verbinden, kortom (ik blijf erop hameren) dat ze het gastvrij ontvangen.
Konstantyn Napolovs marimba-magie
Muzikale melodische lijnen versieren is ook een kunst. En daar komt dan Konstantyn Napolov dit verhaal binnen. Want hij heeft voor “Hold your ground” dan weer een bewerking voor marimba gemaakt van Bachs bewerking van Marcellos Adagio. Want Bach schreef zijn bewerking natuurlijk voor het clavecimbel (luister bijvoorbeeld naar deze uitvoering door Patrick Ayrton), en sinds de komst van de piano wordt het gewoonlijk ook op de piano uitgevoerd (deze van Tzvi Erez bijvoorbeeld). Maar de marimba is een heel ander instrument. En de bewerking van Konstantyn Napolov is geniaal in de versieringen die hij aanbrengt. Werkelijk zo uitgebalanceerd, subtiel, verhelderend precies en als met de handtekening van een slagwerker heeft hij dit stuk van versieringen voorzien, en het daarmee in zijn thuis ontvangen. Door zijn bewerking heeft Konstantyn deze barok-compositie, die weemoedig licht uit een voorbije tijd werpt, als een vreemdeling in onze tijd onderdak gegeven, waar deze muziek ons herinnert aan een wereld van verbondenheid en schoonheid, die vanaf de eerste aangeslagen tonen meteen bij je binnenkomt. Hij speelt het in elk van de 3 delen van “Hold your ground / Zomersneeuw”, steeds vanuit een andere intentie en dynamiek. Kom het zelf ervaren zou ik zeggen. Tickets bestel je via de website van Stichting Boilerhouse.
