Worden wie je bent?

Toch is er niet genoeg over nagedacht, over die slogan “Worden wie je bent” van de Vrije School.
“Zijn wie je wordt” zou accurater zijn geweest, en meer in overeenstemming met de geestelijke werkelijkheid.

In “Worden wie je bent” wijst het werkwoord “worden” naar de toekomst, maar door wat er op volgt (“wie je bent”) wordt je onherroepelijk weer in het heden gefixeerd. Er ontstaat dan een afstand tussen die toekomst en het heden. Een afstand die het wordende en het zijnde uit elkaar plaatst, zonder een verbindende stroom van het een naar het ander.

Bij “Zijn wie je wordt” is die verbindende stroom tussen toekomst en heden er wel, namelijk vanuit de toekomst naar het heden. Het “zijnde” is hier een verschijningsvorm van het “wordende”. Anders gezegd: de ontwikkeling van het wordende komt in het zijnde tot uiting. Het zijnde is daarmee niet statisch; het is een ontwikkelingsfase van het wordende.

Maar in “Worden wie je bent” is het “zijnde” wèl statisch. Je bent al iets, alleen moet je dat nog worden. Of zo. Op de een of andere manier. Ik krijg het qua logica eerlijk gezegd niet meer door mijn hersenen.

Bij “Worden wie je bent” is het “zijnde” een voortdurend aanwezig eindstadium; een statische toestand die eigenlijk al bestaat, en die alleen nog maar met wat pedagogisch ontginningsgereedschap blootgelegd moet worden. Dat is dan wat het Vrijeschool-onderwijs zou doen, hoewel dat dan weer zou betekenen dat je aan het eind van je ‘Vrijeschool-loopbaan’ geworden bent wie je bent; dat je dan uit-ontwikkeld bent. En dat lijkt me niet het geval (understatement).

Hoe kan je nou iets worden wat je al bent? Dat slaat eigenlijk nergens op. Je gaat dus iets worden, maar dat ben je al. “O, dan hoef ik dus niks meer te doen.” Nee inderdaad, dat aan jezelf sleutelen dat doet de Vrije School dan wel. Je hoeft alleen maar op een soort lopende band te blijven zitten en aan het eind daarvan ben je door je leerkrachten in elkaar gezet.

Ik snap de gedachte wel die men met “Worden wie je bent” heeft willen vatten, maar die gedachte komt niet volledig en daardoor onjuist tot uitdrukking in de gekozen woorden. Anders gezegd: de gedachte is niet juist geïncarneerd in de formulering.

In de antroposofische geestelijke gezondheidszorg (vroeger “heilpedagogie”) wordt naar mensen met een beperking gekeken vanuit de opvatting dat een mens als geestelijke entiteit niet goed geïncarneerd is in het lichaam. Zij zijn dus niet ‘geestelijk’ gestoord, maar hun gezonde geest kan zich niet op de juiste en ‘normale’ manier verbinden met hun lichaam, door een beperking die in dat lichaam aanwezig is.

Iets dergelijks geldt ook voor gedachten die niet juist geïncarneerd zijn in woorden, in de formulering die deze gedachten tot uiting moeten brengen. “Worden wie je bent” is wat mij betreft zo’n niet juist geïncarneerde formulering, en is daarmee taalkundig-filosofisch gezien een heilpedagogisch geval. Jammer dat juist zo’n formulering nu alweer jaren lang ten grondslag ligt aan het Vrijeschool-onderwijs in Nederland.