Taco Sorgdragers woordrivier
Planeetzegels uit de hand
Planeetzegels uit de hand

Planeetzegels uit de hand

Dit is een herziene versie van een stukje dat ik oorspronkelijk op 10 mei 2016 plaatste.


Eind jaren ’80 raakte ik gefascineerd door de in het Nederlands “planeetzegels” genoemde, en door Rudolf Steiner ontworpen reeks van 7 symbolische tekeningen (“zegels”), die in hun vorm en structuur een beeld geven van de kosmische vormkrachten of werkingsgebieden die wij in hun materiële verschijningsvorm kennen als de 7 klassieke planeten: Zon, Maan, Mars, Mercurius, Jupiter, Venus en Saturnus. Hieronder zie je de door Steiner ontworpen zegels, in deze symboolvorm afgeleid van hoe ze als kapitelen van de zuilen in het 1e Goetheanum plastisch waren vormgegeven:

De volgorde waarin ik ze hiervoor noemde hangt samen met de dagen van de week, beginnend op zondag en eindigend op zaterdag. Deze samenhang tussen de planeetnamen en de weekdagen komt behalve in het Nederlands in meerdere talen voor. Soms is daarbij ook een duidelijke relatie te herkennen met de namen van goden of godinnen uit bijvoorbeeld de Germaanse (Skandinavische), Griekse of Romeinse mythologie, zoals Freya voor Vrijdag (“Venerdi” in het Italiaans: “dag van Venus”).

Er is oneindig veel meer te zeggen over deze planeten en hun samenhang met onze aarde of onszelf, en daar is in het werk van Rudolf Steiner of daarvan afgeleid1) veel interessants over te vinden, maar dat valt buiten het bereik van dit artikel, dat niet bedoeld is als een inhoudelijk verantwoorde weergave van het onderwerp ‘planeetzegels’, maar alleen gaat over iets wat ik ooit een keer met die zegels kunstzinning gedaan heb.

7-voudige symmetrie vanuit de cirkel

Één kenmerk van deze planeetzegels is dat ze een zeven-voudige symmetrie hebben, die vanuit de relatie middelpunt-cirkelomtrek tot stand komt (of andersom). Het is al moeilijk om zo’n 7-voudige symmetrie exact geconstrueerd na te tekenen, laat staan dat je het uit de losse hand probeert. Toch is dat juist wat bij mij opkwam om te doen teneinde me met deze vormentaal uiteen te zetten, op mijn Amsterdamse zolderkamertje in de Rombout Hogerbeetsstraat. Ik was denk ik iets van 23 of 24 jaar, en zocht naar een activiteit die me kon helpen met het stoppen met roken.

Zodoende begon ik gedurende een aantal maanden elke dag met het natekenen van een of meerdere van deze planeetzegels; niet geconstrueerd maar uit de losse hand, staand achter een uit schroothout zelf in elkaar getimmerde hoge schrijftafel, met een zacht potlood, vanuit het doorgaande circulaire bewegen, misschien in de verte wel een beetje zoals Giacometti portretten tekende(2): steeds opnieuw de vorm langsgaan en bijwerken, scherpstellen vanuit de beweging, zoveel mogelijk zonder het potlood van het papier te halen.

Net zoals een pottenbakker zichzelf eerst moet centreren om uit een homp natte klei een schaal of ander werkstuk symmetrisch gecentreerd op te kunnen trekken, moest ik proberen om de 7-voudige ontvouwing vanuit een centrum, of de 7-voudige toestroom vanuit een omtrek naar een centrum toe, innerlijk te leren voelen en ruimtelijk weer te geven. Een uitermate boeiende oefening om iets in je wakker te maken dat als een totaal nieuw gebied voelt. Ik ging de vormwerking van de planeetzegels ‘aan den lijve’ ervaren. Dat ze een binnenste vorm, een middenvorm, en een buitenste vorm hadden, en hoe die vormen werkten. En dat je die 3 vormdelen kon ervaren als van binnen (centrum) naar buiten (periferie) werkend, of juist andersom. En dat de 3 vormdelen (binnen, midden, buiten) zich omvormden of verder ontwikkelden van het ene zegel naar het andere, zodat ze eigenlijk een samenhangend, zich metamorfoserend geheel vormen. Er zijn op Youtube meerdere animatiefilmpjes te vinden die deze omvorming van het ene naar het volgende zegel laten zien, zoals deze Franstalige.

Maar vooral ontdekte ik dat het de beweging van het tekenen was die ertoe deed, en niet zozeer of het resultaat wel precies en exact klopte. Want dat deed het toch niet: het is een onmogelijke opgave om uit de losse hand een exacte 7-voudige symmetrie te tekenen die perfect klopt. Maar het hielp wel bij het niet-roken: dat heb ik toen een klein jaar volgehouden, tot lang nadat ik weer met het tekenen van de planeetzegels was gestopt. Daarna ben ik weer gestopt met het-gestopt-zijn-met-roken, maar dat is een ander verhaal.

Kleurindrukken

Tijdens het tekenen van de planeetzegels vanuit de beweging ontstonden bij mij op een gegeven moment sterke kleurindrukken, en daardoor vatte ik het plan op om deze kleurindrukken bij het tekenen te betrekken. Ook vanuit de beweging, maar nu met pastelkrijt. En ik nam me voor de hele serie van 7 planeetzegels in kleur te maken, uit de losse hand tekenend met pastelkrijt.
Ik heb geprobeerd de kleuren niet te ‘bedenken’, maar de kleurindrukken vanuit het ervaren van de vormen zo direct mogelijk over te brengen op het papier, juist zonder al te veel na te denken.

Als ik het me goed herinner heb ik ze ook in de volgorde van de weekdagen gemaakt, beginnend met de zon/zondag,en ook op de betreffende dag van de week. Het zou zelfs kunnen dat het opeenvolgende dagen waren waarop ik de onderstaande pastelversies tekende, alleen meen ik me te herinneren dat het qua concentratie en inspanning vanaf jupiter/donderdag wat moeilijk werd, en dat venus/vrijdag me maar niet lukte: daar heb ik langer over gedaan en er zelfs 2 versies van gemaakt, die ik echter beide niet bevredigend vind (de 1e lijkt teveel op een dwarsdoorsnede van een tropische vrucht, en de 2e is gewoon teveel bedacht/ingekleurd helaas).
Saturnus/zaterdag heeft nog langer op zich laten wachten: die heb ik pas veel later kunnen maken. Zelf vind ik het maanzegel het beste gelukt, maar dat is persoonlijke voorkeur.

In elk geval heb ik ze nu lang na hun ontstaanstijd uit hun opbergzakken gehaald en gefotografeerd om ze hier te laten zien.

Ze zijn overigens nog begin jaren ’90 een tijdje tentoongesteld in Riouwstraat 1 in Den Haag, in wat toen nog de Euritmie-Academie heette (daarna even “De Zalen”, en nu “Vreedehuis”).
Hier zijn ze:

Zonnezegel

Zonnezegel
Het Zonne-zegel

Maanzegel

Maanzegel
Het Maan-zegel

Marszegel

Marszegel
Mars-zegel

Mercuriuszegel

Mercuriuszegel
Mercurius-zegel

Jupiterzegel

Jupiterzegel
Jupiter-zegel

Venuszegel (1e versie)

Venuszegel
Venus-zegel (1e poging)

Venuszegel (2e versie)

Vebuszegel (2)
Venus-zegel (2e poging)

Saturnuszegel

Saturnuszegel
Saturnus-zegel



  1. ZIe bijvoorbeeld “De planeetzegels” op de website Antrovista.
  2. Zie: James Lord: Giacometti; Een portret, Drempelreeks (Uitgeverij Vrij Geestesleven); Zeist 1987.

5 reacties

  1. Lot

    Wat mooi Taco. Ook hoe je beschrijft dat het bewegen en zoeken van de vorm de werking heeft en niet een perfect eindresultaat. Ooit boetseerde ik de kapitelen van het 1e Goetheanum door steeds kleine stukjes klei toe te voegen, en het was of de hele werking van de planeten me op een diepere laag klinkklare helder werd. Daar doet me dit aan denken.

  2. I hope your kidneys are ok. I think so: for I do like your attempts at Venus. For some reason I struggled with the (easy peasy?) Saturn so much, I became downhearted from the start. And Mercurial though I may be, it’s seal is ridiculously challenging. I am now renewedly inspired to pick up my own meditations on the free-form seal drawing project I had embarked on, not as early as you, but already around 2016 or so, too. Must be something in the stars impelling us to walk a similar path of research (examination), and I note how you too keep going back to certain themes, wisely deepening.

    I often wonder why someone like you is not in our Astrosophy Monday reading group (we need a male perspective, but that’s just me trying to get everybody on board). I think the ladies doubt our language could be understood by the men, and would we even understand them? I pointed out that most of the books we were surrounded by were written by men, and I had read quite a few successfully already. I think it’s more a case that the subject is either not very interesting to the male, or their creative dedication might be wasted on our tentative probings.

    The explorations and exercises you take up upon yourself are very exciting to discover: as you can tell I’m taking lucky dips into your archives now whenever I find myself with a free moment. By divine decree they seem to be relevant as and when.

    Clearly, you are a man of many becomings.

Reageren? Graag!

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.