12, nee 120 punten voor Willem-Alexander, onze koning, die met zijn 4 mei-toespraak bij de Nationale Dodenherdenking van 2020, voor mij in 1 klap simultaan-winnaar van Songfestival, Wimbledon, Eredivisie, en alles wat nog meer niet doorgaat, is geworden.
En dat niet eens door zijn evidente solidariteit met het, net als wij, verstoken zijn van kappersbezoek, maar vanwege de moed om zich, bij de 1e keer dat het staatshoofd een toespraak hield bij de dodenherdenking, als mens te laten zien, waarmee hij koninklijker werd dan ooit tevoren.
Het zat hem ook niet in dat “het hem niet losliet” dat zijn overgrootmoeder (koningin Wilhelmina: ik heb er nog dubbeltjes van) destijds (2e wereldoorlog) vanuit London meer had kunnen doen voor haar volk, maar dat wellicht onvoldoende gedaan heeft, waardoor “medemensen […] zich in de steek gelaten, onvoldoende gehoord, onvoldoende gesteund” voelden, “al was het maar met woorden”.
Nee: in deze zinnen zat het hem voor mij niet, hoe opmerkelijk ook dat hij ze uitsprak, en hoezeer diverse media ze meteen als kern en hoofdzaak uit zijn speech isoleerden. Dat laatste waarschijnlijk om de aandacht wat af te leiden van het werkelijk interessante, en blijkbaar onwenselijke, wat er plaatsvond: je zou namelijk kunnen zeggen dat onze koning in bedekte termen kritiek uitte op het kabinetsbeleid inzake het doorvoeren van ‘het nieuwe normaal’ in de Nederlandse samenleving. Althans, dat vind ik. En omdat ik nou eenmaal niet iemand anders ben dan mezelf, blijf ik dat vinden. Dit is wat de koning zei:
“Het minste wat we kunnen doen is: niet wegkijken; niet goedpraten; niet uitwissen; niet apart zetten. Niet normaal maken wat niet normaal is.” Plus – na een korte stilte: “En onze democratische en vrije rechtsstaat 1) koesteren en verdedigen. Want alleen die biedt bescherming tegen willekeur en waanzin.” (luister het hier terug om het hem zelf te horen zeggen).
Ik meende te merken dat Willem-Alexander geëmotioneerd en betrokken was toen hij deze zinnen uitsprak. Zijn stem klonk tijdens deze hele -overigens vrij korte- toespraak sowieso anders dan ik van hem gewend ben . Hij zat ‘hoog in zijn stem’, met een “tenoraal timbre”, en leek soms moeite te moeten doen om te voorkomen dat zijn stem oversloeg. Sheila Sitalsing hoorde ook een andere koninklijke stem dan anders (zie haar column voor de Volkskrant van 5 mei 2020).
Maar goed: “Niet normaal maken wat niet normaal is” dus. Het kan haast geen toeval zijn dat hij het begrip “normaal” gebruikt, dat in deze tijd geen neutraal woord meer is. En als het dan geen toeval is, dan is het op te vatten als een zich teweer stellen tegen “het nieuwe normaal” van premier Rutte. Heel kundig aan het eind van een opsomming geplaatst, waardoor het in 1e instantie naadloos aansluit bij een terugblik op de 2e wereldoorlog. Maar door het niet meer neutrale begrip “normaal” te gebruiken, en de zin over de democratische en vrije rechtsstaat die er op volgt, krijgt het geheel wat mij betreft een dubbele betekenis.
Is de vrije rechtsstaat in Nederland dan in gevaar? Volgens een sinds het begin van de lockdown groeiend aantal mensen wel, en de zorg daarover begint nu ook in het mainstram nieuws door te sijpelen (zie bv. “Noodverordening gaat in tegen de grondwet“).
Ik laat de zinnen die de koning uitsprak nog een keer langskomen, vanuit de veronderstelling dat hij het over de maatregelen i.v.m. het onorca-circus 2) had, en dan kun je ze heel anders interpreteren:
“Het minste wat we kunnen doen is: niet wegkijken (van de grondwet); niet goedpraten (“we doen dit om de zwakken te beschermen en de gezondheidszorg niet te overbelasten”); niet uitwissen (het sociale, economische en culturele leven); niet apart zetten (de anderhalvemeter-maatregel). Niet normaal maken wat niet normaal is! (geen vrijheidsbeperkingen invoeren onder de noemer “nieuw normaal)”.
Als het klopt wat ik hieraan aldus meen te mogen waarnemen, dan is het uitermate gedurfd van onze koning om stelling te nemen tegen het kabinetsbeleid. Want dat màg hij eigenlijk helemaal niet. Stoute koning. Er zal dan ook het een en ander aan vooraf gegaan zijn. Ik fantaseer even: Slapeloze nachten, moeizaam overleg met zijn moeder of met Maxima, misschien ook met adviseurs en tekstschrijvers.. “Kan ik dit maken?”, zal hij zich afgevraagd hebben. “Misschien niet, maar ik moet het zeggen; ik wil iets zeggen”. Zoiets stel ik me erbij voor. Koninklijk drama, innerlijk geworstel, existentiële confrontatie. Het zou kunnen verklaren waarom Willem-Alexander er zo ronduit slecht uitzag bij de dodenherdenking (zie foto van het ANP bij het betreffende NOS-bericht), hoewel het grote contrast met die prachtige bos bloemen in de nationale kleuren ook een rol gespeeld kan hebben. Ik schrok er bijna van, zo moe, bleek en afgetrokken was zijn gezicht. Daar stond een man die het niet makkelijk had. Misschien omdat Rutte geen goedkeuring had gegeven aan wat hij wilde gaan zeggen? Alles wat het staatshoofd zegt gaat immers eerst ter controle langs het kabinet. En dat hij het desondanks en zonder het te melden tòch ging doen? Dit heeft veel voeten in de aarde gehad.
Oké oké: ik draaf door, ik romantiseer, huppel een verhaal in dat voor veel mensen weinig werkelijkheidsgehalte zal hebben. Maar toch: stel nou dat ik gelijk heb? In dat geval heb ik een heel moedig mens gezien, die zich losmaakte van protocollen en functies, om te zeggen wat hem op het hart lag. En dan is Willem-Alexander een held, en een koning waar ik ontzag voor heb. Zoals ik voor iedereen ontzag heb die zich in zijn of haar mens-zijn laat zien.
1) WIe zich afvraagt of ik niet gehoord heb dat WIllem-Alexander zich versprak met het woord “rechtsstaat”: ja dat heb ik gehoord, maar ik ga niet op alle slakken zout leggen. Ik wijt het aan de lading die deze toespraak voor hem gehad moet hebben.
2) Zoals in een vorige post al aangegeven schrijf ik het betreffende woord bewust onjuist gehusseld, omdat dit stuk anders gecensureerd wordt op sommige social media. Dat is geen achtervolginsdwaanzin van een samenzweringstheoricus, maar door mij proefondervindelijk vastgesteld. Er vindt censuur plaats op basis van algoritmes, dus zonder menselijke tussenkomst. Hoezo democratie en vrije rechtsstaat niet in gevaar?